واژه دل، یکی از واژه هایی است که مکرراً در کتاب مقدس به کار رفته است. در واقع، این واژه 876 بار در کتاب مقدس آورده شده و در این مقاله می خواهیم به اهمیت این موضوع در کلام خدا بپردازیم.

درخت و میوه

برای شروع بیایید به متی 12: 33-35 رجوع کنیم. عیسی مسیح در آنجا گفت:

متی 12: 33-35
" درخت از ميوه اش شناخته مي شود. ... زيرا كه زبان از زيادتي دل سخن مي گويد. مرد نيكو از خزانه نيكوي دل خود، چيزهاي خوب برميآورد و مرد بد از خزانه بد، چيزهاي بد بيرون مي آورد."

همچنین متی 7: 16-18 می گوید: " ايشان را از ميوه هاي ايشان خواهيد شناخت. آيا انگور را از خار و انجير را از خس مي چينند؟ همچنين هر درخت نيكو، ميوه نيكو مي آورد و درخت بد، ميوه بد مي آورد. نمي تواند درخت خوب ميوه بد آورد، و نه درخت بد ميوه نيكو آورد."

میوه همواره ثمره درختی است که آن را به بار می آورد. هیچ میوه ای بدون درخت تولید نمی شود و هیچ میوه ای هم متفاوت از درختی که آن را تولید نموده نمی باشد. خداوند از این مثال در اینجا استفاده کرده تا بگوید که چیزی که یک انسان به بار می آورد نتیجه و تصویر مستفیم خزانه ای است که در دل دارد. دل خوب، میوه خوب به بار می آورد و دل شریر، میوه شرارت تولید می کند. همانطور که امثال 4: 23 می گوید:

امثال 4: 23
" دل خود را به حفظ تمام نگاه دار، زيرا كه مخرج هاي حيات از آن است.

مخرج های حیات از دل است یعنی نتایج و ثمراتی که در طول زندگی به بار می آوریم.بنابراین، دل و چیز هایی که در آن وارد می شود، میوه صادره از آن را معیین می سازد.

کلام و ثمره

حال که دیدیم نتیجه ای که در زندگی هایمان به بار می آوریم بسته به خزانه ای است که در دل نگه می داریم و با این تصور که همه ما برای به بار نشاندن ثمره خوب دست به هرکاری می زنیم، اکنون نگاهی به خزانه مطلوب برای به بار آوردن این ثمره خوب می اندازیم. برای این منظور به امثال 4: 20 می رویم. در این آیات خدا به عنوان یک پدر سخن گفته و می گوید:

امثال 4: 20-21
" اي پسر من، به سخنان من توجه نما و گوش خود را به كلمات من فراگير. آنها از نظر تو دور نشود. آنها را در اندرون دل خود نگاه دار.

پدرمان از ما می خواهد که به کلامش توجه کنیم؛ گوش های خود را به سوی حرف هایش باز نگاه داریم و آنها را در اندرون دل خود نگه داریم. همانطور که قبلاً دیدیم، خزانه ای که در دل های ماست، تعیین کننده میوه ای است که در زندگی هایمان به بار می آوریم. این موضوع برای کلام خدا نیز صادق است. کلام نیز وقتی در دل هایمان نگه داشته شود، میوه می آورد. آیه 21 چگونگی میوه ای که کلام به بار می آورد را برایمان شرح می دهد:

امثال 4: 21-22
" آنها [کلام خدا] را در اندرون دل خود نگاه دار. زيرا هركه آنها را بيابد براي او حيات است، و براي تمامي جسد او شفا مي باشد."

کلام خدا که در دل حفظ شده حیات و شفا است. همانطور که عیسی در متی 4: 4 گفت:

متی 4: 4
" مكتوب است انسان نه محض نان زيست مي كند، بلكه به هر كلمه اي كه از دهان خدا صادر گردد."

غیر ممکن است که انسان بدون کلام خدا زندگی کند. با این حال برای به ثمر نشاندن میوه خوب از کلام، انسان باید این کلام را در دل خود نگه دارد. همانطور که مسیح در جایی دیگر در توصیف مثال بسیار معروف برزگر نیکو گفت:

لوقا 8: 11-15
" امّا مثل اين است كه تخم كلام خدا است. و آناني كه در كناره راه هستند كساني مي باشند كه چون مي شنوند، فوراً ابليس آمده كلام را از دلهاي ايشان مي ربايد، مبادا ايمان آورده نجات يابند. و آناني كه بر سنگلاخ هستند كساني مي باشند كه چون كلام را مي شنوند آن را به شادي مي پذيرند و اينها ريشه ندارند پس تا مدّتي ايمان مي دارند و در وقتِ آزمايش، مرتدّ مي شوند. امّا آنچه در خارها افتاد اشخاصي مي باشند كه چون شنوند مي روند و انديشه هاي روزگار و دولت و لذّات آن ايشان را خفه مي كند و هيچ ميوه به كمال نمي رسانند. امّا آنچه در زمين نيكو واقع گشت كساني مي باشند كه كلام را به دل راست و نيكو شنيده، آن را نگاه مي دارند و با صبر، ثمر مي آورند."

این کلام خداست که با شنیده شدن و نگه داشته شدن در دلی نیکو و اصیل، ثمره نیکو و فراوانی حیات به بار می آورد. درست مانند همان چیزی که خدا برای ما می خواهد (یوحنا 10: 10).

خدا به دل می نگرد و طالب آن است

اینکه خداوند مشتاق دل می باشد، در دیگر بخش های کلام نیز مشهود است. از این رو در اول سموئیل 16: 7 می خوانیم:

اول سموئیل 16: 7
"چونكه خداوند مثل انسان نمي نگرد، زيرا كه انسان به ظاهر مي نگرد و خداوند به دل مي نگرد."

خداوند مشتاق دل است. او اهمیتی به شکل ظاهری ما یعنی اینکه "نیکو" و "با خدا" به نظر بیاییم، نمی دهد. فریسیان چنین بودند. از بیرون با خدا به نظر می رسیدند، اما از درون ریاکار بودند! همانطور که عیسی مسیح مشخصاً به آنها گفت:

لوقا 16: 15
" به ايشان گفت، شما هستيد كه خود را پيش مردم عادل مي نماييد، ليكن خدا عارف دلهاي شماست."

خدا از دل های ما با خبر است و همانطور که در اول قرنتیان 4: 5 می گوید، روزی فرا خواهد رسید "تا خداوند بيايد كه خفاياي ظلمت را روشن خواهد كرد و نيّتهاي دلها را به ظهور خواهد آورد؛ آنگاه هر كس را مدح از خدا خواهد بود." برعکس انسان که به ظاهر اهمیت می دهد، خدا به درون و به دل می نگرد. به همین خاطر است که خدا در امثال 23: 26 از ما می خواهد که:

امثال 23: 26
" اي پسرم دل خود را به من بده، و چشمان تو به راههاي من شاد باشد؛"

انسان ها حاضر به انجام کارهای مختلف به نام خدا هستند. اما، چیزی که خدا می خواهد این است که تنها دل خود را به او بدهیم. او در وحله اول ثمره و اعمال ما را نمی خواهد، بلکه درختی به بار آورنده آن ثمره را می خواهد. اگر آن درخت (یعنی قلب ما) به او داده شده باشد، آن وقت ثمره نیکو به بار خواهد آمد زیرا از دلی صادر خواهد شد که به خدا داده شده و او هادی آن است.

"به تمامی دل خود"

خدا تنها مشتاق دل های ما نیست، بلکه آن را بطور کامل می خواهد. در متی 22: 35-38 می خوانیم:

متی 22: 35-38
" و يكي از ايشان كه فقيه بود، از وي به طريق امتحان سؤال كرده، گفت: « اي استاد، كدام حكم در شريعت از همه بزرگتر است؟» عيسي وي را گفت: « اينكه خداوند خداي خود را به همه دل و تمامي نفس و تمامي فكر خود محبّت نما."

همچنین در تثنیه 10: 12
" پس الآن اى اسرائيل، يهوه خدايت از تو چه مى خواهد، جز اينكه از يهوه خدايت بترسى و در همه طريقهايش سلوك نمايي، و او را دوست بدارى و يهوه خداى خود را به تمامى دل و به تمامى جان خود عبادت نمايي."

تثنیه 4: 29
" ليكن اگر از آنجا يهوه خداى خود را بطلبى، او را خواهى يافت، بشرطى كه او را به تمامى دل و به تمامى جان خود تفحص نمايي."

ارمیا 29: 13
" و مرا خواهيد طلبيد و چون مرا به تمامي دل خود جستجو نماييد، مرا خواهيد يافت."

یوئیل 2: 12-13
" و لكن الآن خداوند مي گويد با تمامي دل و با روزه و گريه و ماتم بسوي من بازگشت نماييد. و دل خود را چاك كنيد نه رخت خويش را، و به يهوه خداي خود بازگشت نماييد زيرا كه او رئوف و رحيم است و دير خشم و كثير احسان و از بلا پشيمان مي شود."

امثال 3: 1و5-6
" اي پسر من، تعليم مرا فراموش مكن و دل تو اوامر مرا نگاه دارد، زيرا كه طول ايام و سالهاي حيات و سلامتي را براي تو خواهد افزود. ... به تمامي دل خود بر خداوند توكل نما و بر عقل خود تكيه مكن. در همه راههاي خود او را بشناس،‌ و او طريقهايت را راست خواهد گردانيد."

آیات بالا را به این خاطر انتخاب کردم که به "تمامی دل" اشاره دارند. خدا تمامی دل ما را می خواهد. می خواهد که به تمامی دل او را محبت کنیم، به تمامی دل او را بطلبیم، به تمامی دل او را خدمت کنیم، به تمامی دل به او توکل نماییم و با تمامی دل نزد او بازگشت کنیم. همانطور که کتاب دوم تواریخ 6: 14 می گوید: خداوند "با بندگان خود كه به حضور تو به تمامي دل خويش سلوك مي نمايند،‌ عهد و رحمت نگاه مي دارد."

گناه: مشکلی مربوط به دل

همانطور که تا کنون دیدیم، خدا به دل نگاه می کند و مشتاق دل است. بنابراین تعجبی نیست که او گناه را مشکلی مربوط به دل قلمداد می کند. در واقع در متی 5: 27-28 می خوانیم:

متی 5: 27-28
" «شنيده ايد كه به اولين گفته شده است زنا مكن. ليكن من به شما مي گويم، هر كس به زني نظر شهوت اندازد، همان دم در دل خود با او زنا كرده است."

آیات بالا بسیاری را رنجانده است. دلیلش هم این است که آنها گناه را مربوط به اعمال بیرونی می دانند. اما خدا اینطور نیست. او گناه را به دل، وجود درونی انسان مربوط می داند. یعنی همانجایی که نگاه خداوند به آنجا است. گناه وقتی است که شرارت بخشی از دل ما می شود، صرف نظر از اینکه چه زمانی عمل بیرونی آن به انجام می رسد و یا اینکه اصلاً آن شرارت به مرحله عمل می رسد یا خیر 1. همانطور که مزمور 66: 18 می گوید:

مزمور 66: 18
" اگر بدي را در دل خود منظور مي داشتم، خداوند مرا نمي شنيد."

و در اشعیا 59: 1-2 می خوانیم:
" هان دست خداوند كوتاه نيست تا نرهاند و گوش او سنگين ني تا نشنود. ليكن خطاياي شما در ميان شما و خداي شما حايل شده است و گناهان شما روي او را از شما پوشانيده است تا نشنود."

گناه مشارکت ما با خدا را بر هم می زند و همانطور که از آیات بالا نیز مشخص است، مشارکت ما با خدا در همان لحظه ای که گناه در دل مان شکل می گیرد شکسته می شود. به همین خاطر است که حفاظت از قلب هایمان بسیار اهمیت دارد. بسیار مهم است که همانطور که داود از خدا خواست، ما نیز بخواهیم که او قلب هایمان را از شرارت پاک سازد (مزمور 51: 9-10 و 139: 23-24)؛ چیز هایی که به درون دل مان راه می یابند را بررسی و تصفیه نماید تا اطمینان حاصل شود که تنها کسی که در قلب هایمان حکمرانی می کند خدا و کلام اوست.

جمع بندی

در این مقاله به برخی آیات که به دل اشاره دارند نگاهی انداختیم. وقتی که واژه "دل" در کتاب مقدس 876 مرتبه به کار رفته است، پر واضح است که نمی شود در مقاله ای 10 صفحه ای بطور کامل به این موضوع پرداخت. اما امید است که چیزهایی که دیدیم اهمیت دل را روشن ساخته و ارزشی که خدا به آن می دهد را مشخص کرده باشد. از این رو، همانطور که دیدیم:

الف) دل یعنی وجود درونی مان، درختی است که ثمراتی که در زندگی به بار می آوریم به آن وابسته است. اگر چیزی که در دل داریم نیکو باشد، آنوقت میوه ای که به بار خواهیم آورد نیز نیکو خواهد بود و بالعکس.

ب) برای اینکه دل ثمره نیکو به بار آورد، لازم است که کلام خدا در آن باشد. کلام خدا وقتی در درون دلمان حفظ شود، حیات است.

پ) از آنجایی که میوه ای که به بار می آوریم بسته به خزانه ای است که در دل داریم (متی 7: 16-18) و از آنجایی که میوه نیکو تنها توسط کسانی که کلام خدا را در دل خود نگاه می دارند تولید می شود، (لوقا 8: 15) می توان اینطور نتیجه گرفت که وقتی کلام خدا به ما می گوید که باید از دل خود بیشتر از هرچیز محافظت کنیم، به این معنا نیست که باید از خزانه شرارتی که ممکن است در آنجا باشد حفاظت کنیم. خزانه شرارت باید برداشته شود و بجایش مراقب باشیم که همواره خزانه نیکو یعنی کلام خدا که قادر به تولید ثمره نیکو و حیات است را در آن حفظ کنیم.

ت) دل بخشی است که خدا به آن می نگرد و می خواهد که آن را به او بدهیم.

ث) خدا می خواهد که او را به تمامی دل محبت نماییم.

ج) به تمامی دل خدمت کنیم.

چ) به تمامی دل بطلبیم.

ح) وقتی از راه های او منحرف می شویم، به تمامی دل نزد او بازگشت کنیم.

خ) به تمامی دل به او توکل کنیم.

د) در پایان نیز دیدیم که گناه موضوعی مربوط به دل است و بنابراین در خور چنین رتبه ای نیز باید با آن برخورد شود.

پس باشد که همانطور که خدا از ما می خواهد، تمامی دل خود را به او که پدر آسمانی مان است بدهیم. همانطور که خداوند گفت:

یوحنا 15: 4-8
" در من بمانيد و من در شما. همچنانكه شاخه از خود نمي‌تواند ميوه آورد ا گر در تاك نماند، همچنين شما نيز اگر در من نمانيد. من تاك هستم و شما شاخه‌ها. آنكه در من مي‌ماند و من در او، ميوه بسيار مي‌آورد زيرا كه جدا از من هيچ نمي‌توانيد كرد. اگر كسي در من نماند، مثل شاخه بيرون انداخته مي‌شود و مي‌خشكد و آنها را جمع كرده، در آتش مي‌اندازند و سوخته مي‌شود. اگر در من بمانيد و كلام من در شما بماند، آنچه خواهيد بطلبيد كه براي شما خواهد شد. جلال پدر من آشكارا مي‌شود به اين كه ميوه بسيار بياوريد و شاگرد من بشويد."